نقشه های توپوگرافی

توپوگرافی مربوط به شکل و ویژگی های سطح زمین است و نقشه اولین مصنوع انسان برای ثبت و ضبط این اطلاعات است. در نقشه کشی مدرن، یک نقشه توپوگرافی و یا یک شیت توپوگرافی نوعی از نقشه است که شامل جزئیات بزرگ مقیاس و نمایش کمی سطح زمین (معمولاً از طریق خطوط منحنی میزان) است. اما به لحاظ تاریخی از روش های مختلفی برای نمایش ناهمواری استفاده می کنند. از لحاظ سنتی، نقشه های توپوگرافی هم عوارض طبیعی و هم برخی از عوارض مصنوعی را نمایش می دهند. معمولاً نقشه برداری توپوگرافی، بر اساس مشاهدات سیستماتیک و سپس انتشار سری های نقشه که از دو یا چند شیت نقشه تشکیل شده، انجام می شود. یک سری نقشه توپوگرافی از مجموعه ای از ویژگی های رایج استفاده می کند که شامل طیفی از سیمبل های کارتوگرافیکی به کاررفته در طراحی نقشه همچون فریم ژئودتیکی استاندارد ( تعریف سیستم تصویر، سیستم مختصات، الیپسوئید و دیتوم ژئودتیکی) می شود. نقشه های توپوگرافیکی رسمی، نیز از یک سیستم مرجع شبکه بندی ملی نیز استفاده می کنند. اداره منابع ملی کانادا از این تعریف برای نقشه های توپوگرافی استفاده می کند: نقشه های توپوگرافی، ناهمواری های سطح زمین با جزئیات (سطح زمین و لندفرم ها)، شبکه زهکشی (دریاچه ها و رودخانه ها)، پوشش جنگلی، مناطق جمعیتی، مسیرهای عبور و مرور و حمل و نقل و ریزساخت ها شامل جاده ها، خطوط راه آهن و بسیاری از عوارض انسان ساخت دیگر را نمایش می دهد. برخی نویسندگان، نقشه های توپوگرافی را با مقایسه آنها با انواع دیگر نقشه ها، تعریف می کنند. آنها نقشه های توپوگرافی را از نقشه های کوچک مقیاس مانند نقشه های کروگرافیک که مناطق وسیعی را پوشش می دهد، نقشه های پلانیمتریک، که هیچ گونه اطلاعات ارتفاعی در آنها وجود ندارد و نقشه های موضوعی که تمرکزشان بر روی یک موضوع خاص است، متمایز می کنند. به هر حال، در دنیای کنونی، نمایش ناهمواری های زمین به طور رایج برای تعیین نمایش ناهمواری های زمین حتی در مورد نقشه های کوچک مقیاس مورد استفاده قرار می گیرد، به این نوع نقشه ها، نقشه های توپوگرافی گفته می شود. علم مطالعه ناهمواری های زمین یا رشته علمی توپوگرافی، یک شاخه علمی بسیار وسیع تر می باشد که تمامی عوارض طبیعی و انسان ساخت که بر روی سطح ناهموار زمین قرار دارد را نیز مد نظر قرار می دهد.

نقشه توپوگرافی چیست ؟

یک نقشه توپوگرافیک نمایش دقیقی از عوارض انسان ساخت و عوارض طبیعی موجود بر روی سطح زمین همچون جاده ها، خطوط راه آهن، خطوط انتقال نیرو، خطوط منحنی میزان، ارتفاع، رودخانه ها، دریاچه ها و دریاها، و نام ها و اسامی جغرافیایی و … است. نقشه توپوگرافی یک نمایش دو بعدی از چشم اندازهای سه بعدی سطح زمین هستند. رایج ترین مقیاس مورد استفاده در نقشه های توپوگرافی ایران مقیاس های 50000 و 250000 است.

چه اطلاعاتی بر روی نقشه های توپوگرافی وجود دارد ؟

در راهنمای نقشه های توپوگرافی، لیست کاملی از اطلاعات و عوارض مورد استفاده و همچنین نوع سیمبلی که برای هر یک به کار گرفته شده است، وجود دارد. در ضمن اطلاعاتی در حواشی نقشه های توپوگرافی وجود دارد که اطلاعات جزئی و دقیق و با ارزشی برای فهم بهتر و استفاده از این نقشه ها را فراهم می آورد. به عنوان مثال در حواشی نقشه های توپوگرافی می توانید مقیاس نقشه و سایر اطلاعات مربوط به نقشه همچون سال، نسخه و ویرایش و نیز اطلاعاتی مربوط به داده های نقشه به دست آورید.

آیا نقشه های توپوگرافی شبیه نقشه های جاده ها و مسیرها و راه ها هستند ؟

هر دو نوع نقشه، راهها، عوارض آبی، شهرها و … را نمایش می دهند، اما دارای تفاوت هایی هستند. نقشه های توپوگرافی خطوط منحنی میزان، ارتفاع، پوشش جنگلی و گیاهی، مراتع و توربزارها و باتلاقها، خطوط انتقال نیرو، ساختمانها و بسیاری از مرزها و نواحی و قطعه بندی ها را همچون مرزهای ملی و بین المللی، استانی و بسیاری عوارض دیگر را نیز نمایش می دهند که در نقشه های راهها این اطلاعات وجود ندارد.

رنگ ها در نقشه های توپوگرافی معمولاً چه معنایی دارند ؟

طیف گسترده ای از رنگهای مختلف در نقشه های توپوگرافی مورد استفاده قرار می گیرند که هر کدام مربوط به عوارض مختلفی هستند.

رنگ مشکی:  معمولاً برای نمایش عوارض انسانی همچون: ساختمان ها، خطوط راه آهن و خطوط انتقال نیرو به کار می رود. البته برای نمایش نام ها و اسامی جغرافیایی، سیستم مختصات و رقوم ارتفاعی نقشه ها نیز معمولاً از این رنگ استفاده می شود.

رنگ آبی: این رنگ نمایش دهنده عوارض آبی همچون دریاچه ها و رودخانه ها و تندآبها  آبشارها، باتلاق ها و مانداب ها است. نام پهنه های آبی و رودخانه ها و عوارض مربوط به آب نیز به این رنگ نمایش داده می شود.

رنگ سبز: رنگ سبز نمایش دهنده پوشش گیاهی همچون، مناطق جنگلی، مراتع، باغات و مزارع است.

خطوط منحنی میزان چیست ؟

خطوط منحنی میزان، یک سری از نقاط که دارای ارتفاع یکسانی هستند را به هم متصل می کند که برای نمایش ناهمواری های سطح زمین مورد استفاده قرار می گیرد. این نقشه ها، ارتفاع را بر مبنای تراز دریا (M.S.L) به واحد متر و یا فوت نشان می دهند و می توانند بر مبنای هر متساوی البعد یا فواصل پی در پی (فاصله ارتفاعی یک منحنی میزان به منحنی میزان بعدی یا قبلی) ترسیم و تهیه شوند. به طور مثال تعدادی منحنی میزان بسته که به سمت داخل ارتفاع بیشتری داشته باشند، نماینده تپه و یا کوه هستند. هنگامی که منحنی ها از یکدیگر فاصله می گیرند، نشان دهنده شیب ملایم تر و زمانی که بسیار از هم دور شوند نماینده مناطق مسطح و صاف هستند.

مقیاس چیست؟

نقشه ها بر مبنای مقیاس، ترسیم و تهیه می شوند. مقیاس نمایش دهنده نسبت یک فاصله مشخص بر روی نقشه به همان فاصله بر روی واقعیت یا طبیعت است. در ایران نقشه های توپوگرافی معمولاً بر مبنای مقیاس استاندارد 1:25000، 1:50000، 1:250000 به طور پوششی تهیه می شوند. به طور مثال مقیاس 1:250000 به معنای آن است که یک فاصله یک سانتی متری بر روی نقشه معادل 250000 سانتی متر یا 2/5 کیلومتر بر روی زمین است.

نقشه های مقیاس میانه (به طور مثال نقشه های با مقیاس 1:50000)، مناطق کوچکتری با جزئیات بیشتری را پوشش می دهند در حالی که نقشه های کوچک مقیاس (به طور مثال 1:250000)، مناطق وسیع تری را با جزئیات کمتری نمایش می دهند.

چطور فواصل بر روی نقشه اندازه گیری می شوند ؟

با استفاده از نوار مقیاس که معمولاً در قسمت پایین نقشه های توپوگرافی ترسیم می شوند، می توان فاصله بین نقاط را اندازه گیری کرد و سپس با استفاده از نوار مقیاس به مقدار واقعی بر روی زمین تبدیل نمود. از قسمت پاشنه نوار مقیاس نیز می توان برای بخش ها و قسمت بندی های دقیق تر استفاده نمود.

برای دانلود رایگان نقشه های توپوگرافی کل ایران در مقیاس 1:250000 تنظیم شده در 5 استایل مختلف توسط giscoders.com به صفحه زیر مراجعه کنید: