خصوصیات ژئومتری حوضه های آبی


ماموریت توپوگرافی رادار شاتل (SRTM)

چرا پنجره اتمسفری در علوم زمین دارای اهمیت است ؟

تصاویر ماهواره DigitalGlobe: ووردویو(Worldview)، ژئوآی(GeoEye) و آیکونوس (IKONOS)

راهنمای طبقه بندی نزدیکترین همسایه در e-Cognition

نقشه های کروپلت – مقدمه ای بر طبقه بندی داده

تصاویر چند طیفی (Multi-spectral) در مقایسه با تصاویر ابر طیفی (Hyper-spectral)

فتوگرافی هوایی (Aerial Photography) در مقابل ارتوفوتوگرافی (Orthophotography)

راهنمای جامع لیدار (Light Detection and Ranging – LiDAR)

سنجش از دور چیست ؟

منابع داده GIS رایگان در سطح جهانی : داده های رستری و برداری

مقدمه ای بر سرویس های نقشه کشی تحت وب (WMS)

علم داده مکانی چیست ؟

تحلیل عوارض سه بعدی

ژئوانالیتیکس: آنالیز داده های مکانی حجیم

فرمت های داده در سیستم اطلاعات جغرافیایی بخش سوم

فرمت های داده در سیستم اطلاعات جغرافیایی بخش دوم

فرمت های GIS و پسوندهای داده مکانی بخش اول

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش سی ام

انتشار نخستین تصاویر لندست 9 توسط سازمان هوا و فضای آمریکا (NASA)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و نهم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و هشتم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و هفتم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و ششم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و پنجم

معرفی سامانه WEB GIS

نقشه متوسط دمای سطح زمین ایران (LST)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و چهارم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش یازدهم (تبدیل نوع و گرد کردن)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش دهم (اپراتورهای انتساب گمارشی)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش نهم (نمادهای علمی، ارزیابی عبارات و اولویت اجرای اپراتورها)

برنامه نویسی پایتون بخش هشتم (انتساب چندگانه، ثابت ها، نوع-داده های عددی و اپراتورها)

برنامه نویسی پایتون بخش هفتم (متغیرها، دستور انتساب و عبارات)

برنامه نویسی پایتون بخش ششم (Identifiers)

معرفی توانایی ها و ویژگی های ماهواره لندست 9

ماهواره لندست 9

نرم افزار Arc GIS Desktop در مقابل Arc GIS Pro

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش چهارم (برنامه نویسی مقدماتی در پایتون)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش سوم (محاسبات ریاضی، استایل و خطاها در برنامه نویسی)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش دوم (شروع به کار با پایتون)

ابزارهای برنامه نویسی (Programming Tools)

خصوصیات ژئومتری حوضه های آبی
خصوصیات هندسی یا ژئومتری حوضه به مجموعه عوامل فیزیکی گفته می شود که مقادیر آنها برای هر حوضه نسبتاً ثابت بوده و نشان دهنده وضع ظاهری حوضه است. این عوامل از این جهت حائز اهمیت هستند که بین آنها و رواناب حوضه همبستگی وجود دارد و در مورد حوضه هایی که در آنها داده های اندازه گیری دبی وجود ندارد می توان از این روابط استفاده کرد و مقدار رواناب یا شدت سیلاب ها را تخمین زد. هر حوضه آبی به طور طبیعی از سه بخش مجزا تشکیل می شود:
– آبخیز حوضه (سراب)
– آبگیر حوضه (میانآب)
– آبریز حوضه (پایاب)
خصوصیات ژئومتری حوضه های آبی
بارزترین مشخصه حوضه ها مساحت حوضه است. دبی سیلاب ها و حجم رواناب حوضه به طور مستقیم به مساحت حوضه بستگی دارد. مساحت حوضه معمولاً با A و بر حسب کیلومترمربع یا مایل مربع نشان داده می شود.
حوضه ها از نظر مساحت به سه دسته تقسیم می شوند:
– حوضه های کوچک با مساحتی کمتر از 100 کیلومترمربع
– حوضه های متوسط با مساحت 100 تا 1000 کیلومترمربع
– حوضه های بزرگ بیشتر از 1000 کیلومترمربع
خصوصیات ژئومتری حوضه های آبی
محیط حوضه به طول خط مستقیم آب گفته می شود که حوضه را از حوضه های مجاور مجزا می سازد. محیط حوضه بر حسب کیلومتر یا مایل سنجیده و با علامت P نمایش داده می شود. حوضه ها یک محیط توپولوژیک دارند که در طبیعت قابل رویت است و یک محدوده ژئولوژیک که به خصوصیات زمین شناسی حوضه بستگی داشته و از سطح زمین قابل رویت نیست؛ به طوری که ممکن است تغذیه حوضه از مناطقی ورای محدوده سطح حوضه نیز صورت گیرد.
طول حوضه های آبی
برای مشخص کردن طول حوضه نمایه های زیادی به کار برده میشود. در یک تعریف طول حوضه (L) به طول مسیر آبراهه اصلی از نقطه خروج تا دورترین قله روی خط تقسیم آب گفته می شود. در تعیین طول حوضه از روی نقشه های توپوگرافی، آبراهه ای که بزرگترین طول را داشته باشد؛ آبراهه اصلی است. برخی، فاصله ای از رودخانه اصلی را که بین 10 تا 85 درصد طول رودخانه قرار گرفته است را به عنوان طول حوضه مطرح کرده اند. یکی دیگر از نمایه های طول حوضه این است که از نقطه خروجی در مسیر رودخانه اصلی تا نقطه ای که نزدیکترین فاصله را با مرکز ثقل حوضه داشته باشد را اندازه گیری می کنند که در تحلیل هیدروگرافیک مورد استفاده قرار میگیرد.
شکل حوضه های آبی
حوضه های آبی از نظر شکل بسیار متنوع اند اما می توان آنها را در سه گروه عمده؛ حوضه های کشیده حوضه های پهن و حوضه های بادبزنی مشخص کرد. برای آن که حوضه ها را از نظر شکل مقایسه کنند، از ضرایب یا نمایه های خاصی استفاده می کنند. نمایه های شکل حوضه عبارتند از: ضریب شکل، ضریب گراویلیوس، نسبت دایره ای، نسبت کشیدگی و مستطیل معادل.
ضریب شکل (Form Factor)
از نسبت مساحت حوضه به مجذور طول حوضه ضریب شکل بدست می آید:

FF = ضریب شکل
A = مساحت حوضه
L2= مجذور طول حوضه
هر چه حوضه کشيده تر باشد مقدار اين ضريب از يک کمتر شده و در حوضه هاي مربعي شکل مقدار آن مساوي يک است.
ضریب گراویلیوس (ضریب فشردگی) (Gravelius – Compactness)
ضریب گراویلیوس عبارت از نسبت محيط حوضه (P) به محيط دايره اي فرضی(‘P) که مساحت آن برابر با مساحت حوضه (A) باشد و به صورت زیر بیان می شود :

این ضریب برای حوضه دایره ای کامل معادل 1 است، در غیر این صورت مقدار این ضریب بزرگتر از یک خواهد بود که نشان دهنده انحراف شکل آن از دایره است. ضریب گراویلیوس حوضه ها معمولاً بین 1.5 تا 2.5 است.

نسبت دایره ای
نسبت دایره ای حوضه عبارت است از نسبت مساحت حوضه به مساحت دایره ای که محیط آن مساوی محیط حوضه باشد. یعنی:

در این صورت بین ضریب گراویلیوس و نسبت دایره ای رابطه زیر برقرار است:

نسبت کشیدگی
نسبت کشیدگی برابر است با نسبت قطر دایره فرضی هم مساحت حوضه به طول حوضه. به عبارتی دیگردر یک حوضه آبی اگر مساحت آنA باشد؛ در این صورت قطر دایره معادل آن

خواهد بود. در چنین حوضه ای نسبت کشیدگی به صورت زیر بیان می شود:

که Lm طول حوضه در جهت موازی با بزرگ ترین آبراهه حوضه و A مساحت حوضه است.
روش مستطیل معادل برای تعیین شکل حوضه های آبی
اغلب حوضه ها از نظر شکل ظاهری با یک مستطیل فرضی به نام مستطیل معادل مقایسه می شوند. مستطیل معادل نمایش دهنده حوضه ای است که محیط آن به شکل مستطیل تغییر یابد؛ ولیکن مساحت آن برابر مساحت حوضه باشد. به عبارت دیگر مستطیل معادل دارای سطح، محیط و ضریب گراویلیوس مساوی حوضه اصلی است. با داشتن مساحت و ضریب گراویلیوس حوضه می توان طول (L) و عرض (B) مستطیل معادل حوضه را بدست آورد.
با داشتن معادله های زیر می توان ابعاد مستطیل معادل حوضه یعنی طول و عرض آن را محاسبه کرد. این معادله ها در شرایطی صادق هستند که ضریب گراویلیوس حوضه بیشتر از 12/1 باشد.

A= مساحت حوضه بر حسب کیلومترمربع
C= ضریب گراویلیوس
L= طول مستطیل معادل بر حسب کیلومتر
B= عرض مستطیل معادل بر حسب کیلومتر
فاصله تا مرکز ثقل حوضه آبی
هر حوضه دارای یک مرکز ثقل است که ممکن است روی رودخانه اصلی واقع باشد. فاصله آن تا انتهای حوضه با علامت Lcaنشان داده می شود. این نمایه از عوامل مهمی است که در تخمین رواناب از آن استفاده می شود. چنانچه این نقطه خارج از رودخانه اصلی قرار گیرد در این صورت روی رودخانه اصلی نقطه ای را که در مقابل مرکز ثقل حوضه است مشخص می گردد؛ (معمولاً از مرکز ثقل بر رودخانه اصلی خط عمود وارد شده و نقطه تلاقی به عنوان تصویر مرکز ثقل روی رودخانه در نظر گرفته می شود) و سپس فاصله این نقطه را تا نقطه خروجی حوضه به عنوان Lca محاسبه می گردد.
زمان تمرکز حوضه Time of Concentration
حداکثر زمانی که طول می کشد تا آب از دورترین نقطه حوضه، مسیر هیدرولوژیکی خود را طی کرده و به نقطه خروجی برسد زمان تمرکز نام دارد. دورترین نقطه نسبت به خروجی حوضه ممکن است فاصله فیزیکی آن دو نقطه نباشد بلکه فاصله هیدرولوژیکی آنها مورد نظر است.
برای محاسبه زمان تمرکز یک حوضه فرمول ها و روش های تجربی متعددی توسط متخصصان پیشنهاد شده است. مثلا کرپیچ در سال 1940 معادله زیر را برای تخمین زمان تمرکز ارائه داده است:

tc= زمان تمرکز بر حسب ساعت
L= طولانی ترین مسیر حرکت آب در داخل حوضه بر حسب کیلومتر یا طول مسیر آبراهه اصلی
H= اختلاف ارتفاع حوضه بر حسب متر
معادله کرپیچ از جمله معادلاتی است که برای حوضه های کوچک قابلیت کاربردی دارد.
رابطه مذکور به صورت زیر نیز ارائه شده است که برای حوضه های بسیار کوچک کاربرد دارد و در آن L طول آبراهه اصلی به متر و S شیب متوسط آبراهه اصلی است.


سیستم مختصات، واژه شناسی و مفاهیم در سیستم اطلاعات جغرافیایی

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش اول

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و دوم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش پنجم

آشنایی و معرفی اولیه Google Earth Engine

آموزش صفر تا صد ترسیم نقشه های توپوگرافی حرفه ای در نرم افزار Arc GIS

دانلود نقشه راههای ایران استایل 1

نقشه های زمین شناسی اسکن شده ایران در مقیاس 1:250000

نقشه حوضه های هیدرولوژیکی ایران

نقشه های توپوگرافی اسکن شده با مقیاس 1/50000 برگه جازموریان به شماره NG-40-4

تبدیل مختصات در نرم افزار Global Mapper

روش دانلود لایه های برداری لایه ها و عوارض شهری OSM

فیلم آموزشی زمین مرجع یا ژئورفرنس لایه ها و داده های مکانی در نرم افزار Surfer

نقشه های پوششی زمین شناسی ایران در مقیاس 1:100000 بخش هشتم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش پانزدهم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیستم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش شانزدهم

دانلود نرم افزار Arc GIS Pro 2.5 + روش نصب گام به گام

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش نوزدهم

نقشه های توپوگرافی اسکن شده با مقیاس 1/50000 برگه زابل به شماره NH-41-1

نرم افزار Slope Calculator V.1 برای استخراج نقشه شیب از مدل رقومی ارتفاعی با استفاده از 5 الگوریتم مختلف

دانلود رایگان محاسبه سرعت دانلود و آپلود اینترنت

نقشه تقسیمات سیاسی ایران

نرم افزار Terrain Morphometer V.1 برای اجرای آنالیز مورفومتری از مدل رقومی ارتفاعی

نرم افزار Coordinate Format Changer V.1 برای تبدیل فرمت مختصات

فیلم آموزشی زمین مرجع یا ژئورفرنس لایه ها و داده های مکانی در نرم افزار Arc GIS Pro

مقدمه ای بر برنامه نویسی کامپیوتر بخش سخت افزار

نقشه های پوششی زمین شناسی ایران در مقیاس 1:100000 بخش ششم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش سیزدهم (توابع مرسوم پایتون)

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش هفدهم

نقشه های پوششی زمین شناسی ایران در مقیاس 1:100000 بخش اول

روش برش حواشی نقشه های اسکن شده در نرم افزار Global Mapper

نقشه های پوششی زمین شناسی ایران در مقیاس 1:100000 بخش هفتم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش چهاردهم

آموزش برنامه نویسی پایتون بخش بیست و یکم

نقشه های پوششی زمین شناسی ایران در مقیاس 1:100000 بخش دوم

کارگاه آموزشی تحلیل داده های رستری با استفاده از زبان برنامه نویسی پایتون

نقشه های پوششی زمین شناسی ایران در مقیاس 1:100000 بخش پنجم

سیکل توسعه نرم افزار

دیدگاهتان را بنویسید